Na teritoriji današnje Srbije još od antičkih vremena građena su veličanstvena utvrđenja, a nakon mnogo vekova i razaranja su očuvane ostale samo tvrđave koje su vojnu funkciju zadržale i u srednjem veku, pod vlašću Osmanlija.

Kako je istaknuto na sajtu Turističke organizacije Srbije, većina ovih tvrđava i utvrđenih gradova je dograđivana i prilagođavana razvoju ratnih tehnika, a neke od njih bile su preteče savremenih srpskih gradova.

Bačka tvrđava

Ovo srednjovekovekovno utvrđenje u blizini vojvođanskog grada Bača podignuto je između 1338. i 1342. godine, u vreme ugarskog kralja Karla Roberta, a konačan oblik dobila je jedan vek kasnije. Prema kategorizaciji Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, ovaj zamak je proglašen za dobro od izuzetnog nacionalnog značaja.

Petrovaradinska tvrđava

Na desnoj obali Dunava, na petrovaradinskoj steni, nalazi se poznata tvrđava, podignuta na mestu jedne ranije srednjovekovne građevina. Ovaj zamak izgradila je Austrija, a podizanje tvrđave je trajalo od 1692. do 1780. godine, zbog neprestane opasnosti od Osmanlija i činjenice da je granica sa Osmanlijskim carstvom bila veoma blizu. Prvo naselje je na ovom tlu postojalo oko 4500. pre naše ere, a prema nekim novijim saznanjima, moguće je da je još ranije.

Niška tvrđava

U samom centru današnjeg Niša, na desnoj obali Nišave, uzdižu se ostaci čuvene Niške tvrđave, na čijoj su teritoriji ljudi živeli i pre dva milenijuma. Jedna je od najočuvanijih na Balkanu, a turska tvrđava na ovom mestu podignuta je (za samo godinu dana) na ostacima antičkog i srednjovekovnog utvđenja. Prvi pisani izvori o obnovi ove tvrđave potiču iz 1165. godine, kada je vizantijski istoričar Honijat napisao da je car Manojlo I Komnin i sam Niš okružio zidovima

Beogradska tvrđava

Utvrđenje oko kojeg se razvijao i širio današnji Beograd na ovom mestu je prvi put podignuto početkom I veka kao palisada, a u kasnijim vekovima su na ovom mestu podizani rimski kastrum, vizantijski kastel, srednjovekovna utvrđena prestonica Srpske despotovine i austrijsko i, kasnije, osmanlijsko artiljerijsko utvrđenje.

Smederevska tvrđava

Despot Đurađ Branković podigao je u prvoj polovini XV veka na ušću reke Jezave u Dunav smederevsko utvrđenje, po kojem je kasnije nazvan Smederevcem. Reč je o klasičnoj vodenoj tvrđavi (okruženoj vodom), građenoj po uzoru na Carigrad i njegove bedeme. Jedna je od najvećih tvrđava Starog kontinenta.

Pirotska tvrđava

Utvrđenje kraj Nišave, na teritoriji današnjeg Pirota, podignuto je tokom vladavine kneza Lazara na ovom tlu, a danas je većim delom očuvano. Veruje se da je pirotski grad podigao vojvoda Momčilo s južnih Rodopskih planina, zbog čega je utvrđenje nazvano Momčilovim gradom.

Golubac

Ovaj spomenik kulture od izuzetnog značaja nalazi se u Nacionalnom parku Đerdap, na desnoj obali Dunava, na samom ulazu u Đerdapsku klisuru. Golubac se prvi put u pisanim izvorima pominje u ugarskim dokumentima iz prve polovine XIV veka. Još uvek nije utvrđeno ko je postavio prve temelje, ali je njima Gornji grad podigao jedan pravoslavni velikaš, o čemu svedoči kapelica četvrte kule.